Большую часть осенних каникул я провел на заднем дворе с друзьями. Мы играли в разные игры, ходили друг к другу в гости, развлекались и возвращались домой. Я также вожу свою машину и самօкат когда у меня есть свободное время. Я провел каникулы очень хорошо.
Ո՞ր վայրերում կարող ենք հանդիպել կանաչ մամուռներին:
Կանաչ մամուռները տարածված են խոնավ անտառների կիսաստվերոտ, ստվերախիտ մասերում, որտեղ առաջացնում են համատարած փափուկ ծածկոց: Աճում են նաև մարգագետիններում, ճահիճներում, տունդրաներում, կարող են հանդիպել նաև քարերի ու ժայռերի վրա:
Ինչպե՞ս են բազմանում կանաչ մամուռները:
Մամուռները բազմանում են և՛ անսեռ, և՛ սեռական ճանապարհով միաժամանակ:
Ես իմ աշնանային արձակուրդների մեծ մասն անցկացրել եմ բակում իմ ընկերների հետ: Մենք խաղում էինք տարբեր խաղեր, գնում էինք իրար տուն, անցկացնում լավ ժամանակ և հետ վերադառնում տուն: Ես նաև վարում եմ իմ ինքնագլորը, երբ ունենում եմ ազատ ժամանակ: Ես իմ արձակուրդներն անէ
Քիմիական ռեակցիաներ առաջանալու համար անհրաժեշտ է, որ նյութերը անմիջական հպման մեջ լինեն: Այդ նպատակով նյութերը մանրացնում են և խառնում:
Օրինակ` ծծմբի և երկաթի միջև ռեակցիան ընթանալու համար ծծումբը տրորում են հավանգում, իսկ երկաթի փոշին ստանում են հատուկ եղանակով: Ստացված փոշիները խնամքով խառնում են` մասնիկների հավասարաչափ բաշխման համար:Նյութի առավել նուրբ մանրացում` մինչև մոլեկուլ և իոն, հնարավոր է դրանք ջրում լուծելով, որի պատճառով էլ ռեակցիաների մեծ մասն իրականացվում է լուծույթներում
Նյութի առավել նուրբ մանրացում` մինչև մոլեկուլ և իոն, հնարավոր է դրանք ջրում լուծելով, որի պատճառով էլ ռեակցիաների մեծ մասն իրականացվում է լուծույթներում:
Լուծույթներում իրականացված ռեակցիաները
Որպեսզի ռեակցիան սկսվի, անհրաժեշտ է ինչ որ ձևով այն խթանել, «արթնացնել» քիմիական կապերը: Դա է պատճառը, որ քիմիական ռեակցիաների մեծ մասի ընթանալու համար ջերմություն է պահանջվում:
Այսպիսով, ռեակցիան սկսելու և ընթանալու պայմաններն են՝ 1. մանրացում 2. խառնում 3. տաքացում և այլն:
Անհրաժեշտ է հստակ տարբերել ռեակցիան «սկսելու» և ռեակցիայի «ընթանալու» պայմանները: Օրինակ` ջուրը քայքայելու համար էլեկտրական հոսանք անհրաժեշտ է ոչ միայն սկզբում, այլև ռեակցիայի ամբողջ ընթացքում, այլ կերպ ռեակցիան կդադարի ընթանալ: Այս օրինակում էլեկտրական հոսանքը ռեակցիայի և’ սկսվելու, և’ ընթանալու պայմանն է:Երկաթի և ծծմբի փոխազդեցության համար պահանջվում է միայն սկզբնական տաքացում, որից հետո ռեակցիան ընթանում է մեծ քանակությամբ լույսի ու ջերմության անջատումով, և տաքացում չի պահանջվում: Այս օրինակում տաքացումը միայն ռեակցիան սկսելու պայմանն է:Բազմաթիվ քիմիական ռեակցիաներ կարող են ընթանալ սովորական պայմաններում: Օրինակ` կալիում (K) ալկալիական մետաղը և ջուրը սենյԱակային ջերմաստիճանում բուռն փոխազդում են, ընդ որում` պայթյունով:
Սակայն բազմաթիվ քիմիական ռեակցիաներ սովորական պայմաններում չեն ընթանում ու կարող են սկսվել միայն հատուկ պայմանների` բարձր ջերմաստիճանի, ճնշման, հաստատուն էլեկտրական հոսանքի, լույսի, խոնավության և այլ պայմանների առկայության դեպքում:
Օրինակ` ալյումինի ( Al ) փոշին սովորական ջերմաստիճանում չի բռնկվում, սակայն մինչև 700°C տաքացնելիս այրվում է կուրացնող բոցով:
Երկաթը (Fe) ժանգոտվում է միայն խոնավ օդում` ջրի և թթվածնի հետ միանալիս, երբ առաջանում է ժանգ անվանվող գորշ, փխրուն զանգված:Քիմիական ռեակցիաները, որպես կանոն, ուղեկցվում են կամ ջերմության անջատում (օրինակ այրումը), կամ կլանումով (օրինակ`քայքայման ռեակցիաներից շատերը): Այդպիսի ռեակցիաները տարբերակելը խիստ կարևոր է քիմիական փորձեր ծրագրելիս ու կատարելիս:Քիմիայի այն բաժինը, որն ուսումնասիրում է քիմիական ռեակցիաները դրանք ուղեկցող ջերմային երևույթների տեսանկյունից, անվանվում է ջերմաքիմիա:
Քիմիական այն ռեակցիաները, որոնց ընթանալն ուղեկցվում է ջերմության անջատումով, կոչվում են ջերմանջատիչ ռեակցիաներ:Քիմիական այն ռեակցիաները, որոնց ընթանալն ուղեկցվում է ջերմության կլանումով, կոչվում են ջերմակլանիչ ռեակցիաներ: Ջերմաքիմիական հավասարումներում նյութերի քիմիական բանաձևերից ու ռեակցիայի ջերմությունից բացի` նշում են նաև այդ նյութերի ագրեգատային վիճակները` պինդ (պ), հեղուկ (հ), գազային (գ): Դրա անհրաժեշտությունը պայմանավորված է այն հանգամանքով, որ ռեակցիայի ջերմէֆեկտի մեծությունը կախված է նաև ռեակցիային մասնակցող նյութերի ագրեգատային վիճակից: Նյութի մի ագրեգատային վիճակից մյուսին անցումը նույնպես ուղեկցվում է էներգիայի փոփոխությամբ:
Դասարանական աշխատանք
Պատասխանել հարցերին։
Ո՞ր երևույթն են անվանում քիմիական ռեակցիա։
Քիմիական են կոչվում այն երևույթները, որոնց ժամանակ փոխվում է նյութի բաղադրությունը, մի նյութից առաջանում է երկու և ավելի նյութեր։ Քիմիական երևույթներին այլ կերպ անվանում են քիմիական ռեակցիաներ կամ փոխարկումներ։
Թվարկե՛ք քիմիական ռեակցիաների բնորոշ մի քանի հատկանիշ։
Քիմիական ռեակցիաների հատկանիշներից են՝ գույնի կամ համի փոփոխությունը, հոտի հայտնեվել կամ անհետանալը, նստվածքի առաջացումը կամ անհետացումը և այլն։
Թվարկե՛ք քիմիական ռեակցիաների համար անհրաժեշտ մի քանի պայման։
Որպեսզի ռեակցիան սկսվի, անհրաժեշտ է ինչ -որ ձևով այն խթանել, «արթնացնել» քիմիական կապերը: Դա է պատճառը, որ քիմիական ռեակցիաների մեծ մասի ընթանալու համար ջերմություն է պահանջվում:
Այսպիսով, ռեակցիան սկսելու և ընթանալու պայմաններն են՝
մանրացում,խառնում,տաքացում և այլն:
Բերե՛ք քիմիական ռեակցիայի օրինակներ։
Կալցիումի օքսիդի և ջրի փոխազդեցությունից ստացվում է կալցիումի հիդրօքսիդ։ Ջրի քայքայումից առաջանում են երկու պարզ նյութ՝ջրածին և թթվածին։
Լուսասինթեզը համարվու՞մ է քիմիական ռեակցիա։
Այո,լուսասինթեզը համարվում է քիմիական ռեակցիա՝լուսային էներգիան փոխակերպվում է քիմիականի։
Նյութերին ի՞նչ կարևոր պայման է պետք միմյամց հետ փոխազդելու համար։
Նյութերի փոխազդելու կարևոր պայմաններից է բարձր ջերմաստիճանը,ճնշումը,հաստատուն էլեկտրական հոսանքը,լույսը,խոնավությունը և այլ պայմաններ։
Բաժակը թափանցիկ է, հեշտ կոտրվում է, օգտագործում ենք տարբեր հեղուկներ ըմպելու համար, իսկ մեխը շատ ամուր է, խոնավ օդում ժանգոտվում է, օգտագործում ենք տարբեր իրեր կամ իրերի մասեր իրար միացնելու համար:
Ինչպես տեսնում ենք, շատ կարևոր է, թե ինչ նյութից է պատրաստված առարկան:
Բոլոր առարկաները (ֆիզիկական մարմինները) կազմված են նյութերից:
Միևնույն նյութից կարելի է պատրաստել տարբեր առարկաներ:
Օրինակ՝ ապակուց կարելի է պատրաստել ծաղկաման, քիմիական բաժակ, փորձանոթ:
Տարբեր նյութերից կարելի է պատրաստել միատեսակ առարկաներ:
Օրինակ՝ փորձանոթների կանգնակ կարելի է պատրաստել փայտից, պլաստմասսայից կամ երկաթից:
Նյութերը բաժանվում են երկու խմբի՝ օրգանական և անօրգանական:
Օրգանական նյութեր
Անօրգանականնյութեր
1.Սահմանի՛ր ֆիզիկական մարմին, նյութ և նյութի հատկություններ հասկացությունները:
Բոլոր առարկաններն ունեն ընդհանուր անվանում՝ֆիզիկական մարմին։Յուրաքանչյուր ֆիզիկական մարմին ունի որոշակի ձև,զանգված ու ծավալ։Բոլոր առռարկանները կազմված են նյութերից։Միևնույն նյութերից կարելի է պատրաստել տարբեր առարկաներ։
Թվարկի՛ր նյութի որոշ ֆիզիկական հատկություններ:
Նյութի ֆիզիկական հատկություններ են՝փայտը,որից պատրաստում են տարբեր առարկաներ,երկաթը,որից պատրաստում են տարբեր առարկաներ,ապակի,որից պատրաստում են տարբեր առարկաներ և այլն։
Ի՞նչ ագրեգատային վիճակում կարող են լինել նյութերը: Բե՛ր օրինակներ:
Նյութերը լինում են երեք ագրեգատային վիճակի՝պինդ,հեղուկ,գազային։Պինդ նյութերից են՝փայտը,ապակին,քարը,կերակրի սոդան,շաքարը և այլն։Հեղուկ նյութերից են՝նավթը,բենզինը,կերոսինը,քացախը և այլն։Գազային նյութերից են՝ածխաթթու գազը,թթվածինը,բնական գազը։
1. Փակագծերում տրված բառերից և բառակապակցություններից նախադասության մտքին համապատասխանող գոյականներ ստացի՛ր և գրի՛ր կետերի փոխարեն:
Բնության մեջ համատարած լռություն (լռել) չկա:
Աղմուկը կարող է հիշողության (հիշել) կորստի (կորչել) պատճառ դառնալ:
Աշխատող (աշխատել) հոգնած մարդու վրա ազդում է քաղաքային անց ու դարձի (երթալ ու գալ) աղմուկը, բարձրաձայն խոսքը (խոսել):
Կա ենթադրություն (ենթադրել), որ ջուրը ոչ միայն Երկրի, այլ նաև ուրիշ մոլորակների (մոլորել) վրա է շատ:
Ֆիզիոլոգները (մարդու մասին գիտությամբ զբաղվող) վկայում են, որ մարդկանց մարմնի յոթանասուն տոկոսը ջրից է բաղկացած:
Բժշկության խորրդանիշը (խորհուրդը նշել) եղել և մնում է օձը:
2. Փակագծում տրված բառերից և բառակապակցություններից նախադասության մտքին համապատասխանող գոյականներ ստացի՛ր և գրի՛ր կետերի փոխարեն:
Եֆրեմովի «Անդրոմեդի միգամածությունը» ֆանտաստիկական վեպում պատմում է մի խումբ տիեզերագնացների (տիեզերք գնալ) հեռավոր միջաստղային ճանապարհի (ճանապարհորդել) մասին: Նրանց աստղաթիռի արագությունը (արագ) շատ մոտ է լույսի արագությանը(արագ), և ժամանակը երկրայինի համեմատ (համեմատել) շատ դանդաղ է շարժվում: Տիեզերագնացները գալակտիկայի ամենահեռավոր շրջաններին հասնելու առաջադրանք (առաջադրել) ունեն: Պիտի հասնեն այն աստղին, որի մոլորակներից (մոլորել) մեկի վրա, ըստ որոշ ենթադրություն (ենթադրել) մեզ նման մարդիկ են բնակվում: Ինչպիսի՜ն կլինի ամբողջ մարդկության ցնծումը (ցնծալ), երբ նրանք վերադառնան ու այլ աշխարհի մարդկանցից ողջույն բերեն:
3.Տրված բառերը տեղադրի՛ր կետերի փոխարեն՝ համապատասխանեցնելով նախադասություններին:
Այնքան շատ են խոչընդոտողները ու խանգարողները, որ էլ ոչինչ չեմ ուզում անել:
Դե՛, ցո՛ւյց տուր շնորհքդ թող տեսնեն, թե ինչեր ես անում:
Նախօրոք ամեն ինչ պատրաստել էր, որ հետո իրար չխառնվեր:
Նրբանկատ մանր-մունր հոգսերով է տարվել ու մոռացել մեր պայմանը:
Ներողություն խնդրեց ու հանգիստ դուրս եկավ. կարծես ոչինչ չէր եղել:
Հեթանոսական մեհյան տեղում է կառուցվել այս տաճարը:
Շատ շնորհքով մարդ է. երբեք ընկերներիս մոտ ինձ դիտողություն չի անում:
4. Փակագծում տրված գոյականները գրի´ր համապատասխան հոլովով:
…(Նյու Յորքի) բնակիչները զարմանքով դիտում էին 19-ամյա մի … (ուսանողի), որը սիրալիր … (ժպիտով) սեղմում էր մի մեծ հանրախանութ մտնող բոլոր … (այցելուների) ձեռքերը: Այդ … (ձևով) 8643-րդ … (հաճախորդին ) … (ողջունելուց) հետո նա վեր պարզեց կապտած ձեռքը և բացականչեց.
-Ուռա´: Ռուզվելտի … (ռեկորդը) գերազանցեցի:
Հավանաբար…(քչերին) է հայտնի, որ 1907…(թվականին) Սպիտակ…(տուն տան) մի…(ընդունելության) ժամանակ…(ԱՄՆ-ի) այն ժամանակվա նախագահը սեղմել էր 8513…(մարդու) ձեռք:
5. Փակագծում տրված գոյականները գրի´ր համապատասխան հոլովով:
Երբեմն…(ծովից) լույս է դուրս գալիս: Այն դիտվում է մակերեսային տաք… (ջրերերի)՝…(ալիքների) կապտականաչավուն…(լուսարձակման)…(տեսքով): Ծովային…(լուսարձակուման) գլխավոր աղբյուրը միաբջիջ օրգանիզմներն են, որոնք ինչպես…(բույսերի), այնպես էլ…(կենդանիների) հատկություն ունեն: Նրանք…(արևային) էներգիան լուսային…(էներգիայի) վերածելու բացառիկ ունակություն ունեն: Քիմիական բարդ…(ռեակցիայի)… (հետևանքով) առաջանում է «սառը» լուսարձակում, որը չի ուղեկցվում… (ջերմություն ջերմային)…(արտադրությունով):
6. Փորձի´ր բացատրել, թե ի´նչ են ցույց տալիս գործիական հոլովով դրված ընդգծված գոյականները:
Ծերուկը երկաթե ձողով գրում էր կավե սալիկի վրա:
Արտում մի մարդ կար, որ խոտ էր քաղում մանգաղով:
Բահով էր փորել այդ հսկա փոսը:
Այն նկարը կարծես թութակի պոչով է նկարել:
Ուզում ես այս ամուր պատը փոքր քլունգով քանդե՞լ:
Տաբատի վրայի բիծը սպունգով ու օճառով մաքրեց:
7. Փորձի´ր բացատրել, թե ի՞չ են ցույց տալիս տրական հոլովով դրված ընդգծված գոյականները:
Վերջապես մոտենում ենք տաճարին:
Զանազան ուտեստներով զարդարված սկուտեղը մատուցեցհյուրին
Ես Նարեկ Սարգսյանն եմ: Սովորում եմ Հարավային դպրոցում: Սիրում եմ հեծանիվ վարել և խաղալ ընկերներիս հետ: